ΓεΣΥ

Σήμερα, οι συνολικές δαπάνες (7,4%), οι δημόσιες δαπάνες (3,4%) και οι δαπάνες για πρόληψη 0,11% (ως ποσοστό του ΑΕΠ ως το 2013) βρίσκονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα συγκριτικά με τους αντίστοιχους μέσους όρους των 28 κρατών μελών της Ε.Ε. – 10,1%, 78% και 0,2%. Μέσα από την πολυετή απουσία μιας σωστής και συντονισμένης προσπάθειας και ενός καλά σχεδιασμένου σχεδίου με όραμα, στρατηγική και μακροχρόνιους στόχους, το υφιστάμενο «σύστημα» ή καλύτερα οι υφιστάμενες υπηρεσίες υγείας, που μόνο μπαλωματικές κατά καιρούς ενέργειες δέχονταν για δεκαετίες, οδηγήθηκαν σταδιακά αλλά και σταθερά στην κατάρρευση με την οικονομική κρίση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια (2011-2015) να έχουν δώσει και το τελευταίο «χαστούκι». Ως αποτέλεσμα, 46% των δικαιούχων δωρεάν ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και 53% των μη δικαιούχων, σήμερα αναζητούν περίθαλψη και υπηρεσίες από τον ιδιωτικό τομέα, ποσοστά πολύ μεγαλύτερα των αντίστοιχων μέσων όρων της Ε.Ε. (23% και 14%).

Σήμερα έχουμε ένα «σύστημα» υγείας το οποίο κληρονομήσαμε το 1960 από τους Άγγλους αποικιοκράτες και που έκτοτε δεν κατορθώσαμε, ως πολιτεία, κράτος και κοινωνία να το μεταρρυθμίσουμε ριζικά ή έστω να το μετεξελίξουμε σε ένα σύγχρονο, ευέλικτο, ποιοτικό σύστημα, το οποίο να παρέχει τη δυνατότητα πρόσβασης όλων των πολιτών στις υπηρεσίες του. Οι μπαλωματικές/ «πυροσβεστικές» και πρόχειρες παρεμβάσεις που δεχόταν το σύστημα κατά καιρούς μόνο στη διαιώνισή του συνέβαλαν, ώσπου τελικά η οικονομική καταστροφή των τελευταίων χρόνων ανέδειξε τις πολλές και σημαντικές του αδυναμίες σε όλη τους τη μεγαλοπρέπεια. Το σημερινό σύστημα υγείας παρουσιάζει δυσκολίες πρόσβασης στη διάγνωση και στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και υποστηρίζει ανισοσκέλειες, ανεπάρκεια και αναποτελεσματικότητα. Το σύστημα σήμερα δεν διαλαμβάνει την υγειονομική κάλυψη ολόκληρου του λαού και δεν διασφαλίζει την καθολική πρόσβαση του πληθυσμού σε ασφαλείς, και υψηλής ποιότητας υπηρεσίες uγείας όπως αναμένεται από ένα σύγχρονο κράτος της Ευρώπης. Το παρόν σύστημα υγείας είναι άκρως δυσλειτουργικό και καταπατά παράφορα τα δικαιώματα των πολιτών στον τιομέα της υγείας ασθενών και γενικά τα ανθρώπινα δικαιώματα (με βάση όλες τις διεθνείς σχετικές συμβάσεις, διακηρύξεις και χάρτες, τόσο των Ηνωμένων Έθνων όσο Ευρώπης) . Η απουσία σωστής, αξιοκρατικής αξιολόγησης των ιατρών και των άλλων επαγγελματιών υγείας, και γενικά του προσωπικού των νοσηλευτηρίων, η απουσία μηχανισμού εποπτείας και λογοδότησης, εργαλείων μέτρησης παραγωγικότητας και αποτελεσματικότητας, μηχανισμών απόδοσης ευθυνών, και αξιοπρεπούς περιβάλλοντος εργασίας, που να προωθεί και να επιτρέπει τη συνεχή εκπαίδευση και ενημέρωση, των επαγγελματιών υγείας, είναι μόνο μερικές από τις σημαντικές αδυναμίες/ ελλείψεις που παρατηρούνται διαχρονικά στα κρατικά μας νοσηλευτήρια. Για όλα αυτά θα μπορούσε να γραφτεί ολόκληρος τόμος που κανείς όμως δεν θα ήθελε να αγοράσει, ούτε καν να διαβάσει γιατί το περιεχόμενό του δεν περιποιεί τιμή, αλλά προσβολή για όλους μας ανεξαιρέτως. Τόσο γι’ αυτούς που είχαν τη δύναμη και την εξουσία να προχωρήσουν σε πράξεις, όσο και για όλους εμάς, τους πολίτες και ασθενείς, που δεν φωνάξαμε και δεν διαμαρτυρηθήκαμε δυναμικά για αλλαγές και βελτιώσεις στον τομέα της υγείας, του υπέρτατου αγαθού! Επιβάλλεται να υπάρξει ένα σύστημα, το οποίο να εμπιστεύονται οι πολίτες και οι ασθενείς, να έχουν τον πρώτο λόγο – να εξυπηρετούνται χωρίς εκπτώσεις στην ποιότητα των υπηρεσιών που λαμβάνουν και χωρίς να παρακαλούν και να αποζητούν «χάρες» από κόμματα και αξιωματούχους. Χρειαζόμαστε, χωρίς άλλη καθυστέρηση, ένα σύστημα που να ανταμείβει μόνο τους άξιους και να προσελκύει τους πραγματικούς επιστήμονες – αυτούς που τηρούν ευλαβικά τον όρκο του Ιπποκράτη, αυτούς που πίστεψαν και πιστεύουν ότι η Ιατρική είναι λειτούργημα και όχι επάγγελμα.

Μέσα από ένα σύστημα υγείας συντονίζονται όλες οι υπηρεσίες υγείας και φροντίδας μιας χώρας, με τρόπο που να προωθείται η συγκράτηση των δαπανών, να προάγεται η κοινωνική αλληλεγγύη και η ισότιμη πρόσβαση όλων των πολιτών σε ποιοτική ιατροφαρμακευτική και άλλη φροντίδα την οποία έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν αυτοί, χωρίς διακρίσεις ή περιορισμούς, και ανεξαρτήτως της οικονομικής τους δυνατότητας. Ένα ανθρωποκεντρικό σύστημα διασφαλίζει την αποτελεσματικότερη εκμετάλλευση των διαθέσιμων πόρων (ιδιωτικού και δημοσίου τομέα) τόσο σε ανθρώπινο δυναμικό όσο και σε υποδομές. Όλα τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία καταδεικνύουν ότι σήμερα (χωρίς το ΓεΣΥ) ο προϋπολογισμός του κάθε νοικοκυριού στην Κύπρο επιβαρύνεται με περίπου 5% έως 7% για δαπάνες υγείας και μάλιστα αυτό συμβαίνει με απρόβλεπτο τρόπο και σε απρόβλεπτη έκταση. Η προώθηση λοιπόν ενός εθνικού συστήματος υγείας και η υιοθέτηση της νομοθετικής ρύθμισής του μέσω ενός ειδικού νομοσχεδίου είναι απαραίτητη για την προώθηση και την εφαρμογή του.

Η Κυπριακή Δημοκρατία αφουγκραζόμενη τις ανάγκες μεταρρύθμισης του «συστήματος» υγείας που κληρονόμησε από τους Αποικιοκράτες, άρχισε να μελετά το θέμα από τη δεκαετία του 60. Με τη μέγιστη δυνατή συναίνεση και συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων και οργανωμένων συνόλων, η Κυπριακή Δημοκρατία, μετά από αρκετά χρόνια, κατόρθωσε να ετοιμάσει περί τα τέλη του 1990 τον νόμο που προβλέπει την εισαγωγή ενός γενικού εθνικού συστήματος υγείας (ΓεΣΥ). Η νομοθεσία αυτή ψηφίστηκε από τη Βουλή των Αντιπροσώπων το 2001 και περιγράφει σε αδρές γραμμές τα κύρια του χαρακτηριστικά. Με βάση τον νόμο αυτό δημιουργήθηκε ο Οργανισμός Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ), ο οποίος υπάρχει και λειτουργεί μέχρι σήμερα και διόρισε το πρώτο Διοικητικό του Συμβούλιο για να προωθήσει την εφαρμογή του συστήματος που καθόρισε η νομοθεσία. Ένα σύστημα που κτίστηκε από τότε πάνω στις αρχές της καθολικότητας, της αλληλεγγύης και της ελεύθερης επιλογής. Ο νόμος του 2001, έτυχε τροποποίησης τρεις φορές: (ι) το 2005 όπου και ψηφίστηκε ο τροποποιητικός νόμος, ο οποίος ονομάστηκε «Νόμος περί ΓεΣΥ του 2001-2005», σύμφωνα με τον οποίο υιοθετούνται, με τη βοήθεια μελετών από διεθνούς εμβέλειας εμπειρογνώμονες, ο πιο λεπτομερής σχεδιασμός του ΓεΣΥ, οι βέλτιστες πρακτικές όπως αυτές εξασκούνται σε σύγχρονα συστήματα υγείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ενισχύουν την αποδοτικότητα και την οικονομική βιωσιμότητά του. (ιι) Το 2007 υπήρξαν επιπρόσθετες τροποποιήσεις που και αυτές ήταν αποτέλεσμα συζητήσεων με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και οι οποίες εγκρίθηκαν από το Υπουργικό Συμβούλιο, αλλά δυστυχώς από τον Νοέμβριο του 2007 δεν προωθήθηκαν ώστε να ψηφιστούν από τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Μετά την οικονομική κρίση και ενόψει της δέσμευσης της Κυπριακής Δημοκρατίας έναντι των Ευρωπαίων (και διεθνών) δανειστών (της Τρόικα) για τη προώθηση του ΓεΣΥ, διεκπεραιώθηκαν επιπρόσθετες μελέτες τόσο από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) όσο και άλλους οίκους εμπειρογνωμοσύνης (McKinsy, Mercer), με κύριο στόχο τη διασφάλιση στο μέγιστο δυνατό βαθμό της πρόβλεψης των προηγούμενων μελετών για την αποδοτικότητα και την οικονομική βιωσιμότητα του συστήματος. (ιιι) Τον Οκτώβριο του 2016 ένας ιστορικός σταθμός εγκρίνεται από τον Υπουργό Υγείας και κατατίθεται επίσημα στη Βουλή των Αντιπροσώπων: ακόμη μια φορά επικαιροποιημένος ο Νόμος που τροποποιεί τους περί ΓεΣΥ Νόμους του 2001 μέχρι 2005 και αντικαθιστά το τροποποιητικό νομοσχέδιο του 2007, και μια άλλη σε ένα νομοθεσία που αφορά στην αυτονόμηση των κρατικών νοσηλευτηρίων (περιγράφεται πιο κάτω). Η νομοθεσία για το ΓεΣΥ έτυχε επικαιροποίησης λαμβάνοντας υπόψη όλες τις νέες μεταβλητές, τις σημαντικές αλλαγές στο οικονομικό περιβάλλον και τις εισηγήσεις πλέον μετά την οικονομική καταστροφή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Σκοπός των τροποποιήσεων ήταν επίσης: • να ληφθούν υπόψη, κατά το δυνατόν, οι θέσεις των εμπλεκόμενων φορέων, των οργανωμένων συνόλων και των παροχέων υπηρεσιών φροντίδας υγείας • να αποτελέσει προϊόν της μεγαλύτερης δυνατής συναίνεσης χωρίς να αλλοιώσει τις αρχές και τη φιλοσοφία του ΓεΣΥ.

Η διαχείριση του ΓεΣΥ είναι ευθύνη του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ) ο οποίος είναι ένα ανεξάρτητο ασφαλιστικό ταμείο στο οποίο θα κατατίθενται εισφορές ή και άλλα έσοδα που θα διοχετεύονται ως αποζημίωση σε παροχείς φροντίδας υγείας (γιατρούς, νοσηλευτές, κλινικά εργαστήρια, φαρμακοποιούς, νοσηλευτήρια, κ.ά.), για να παρέχουν υπηρεσίες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης στους πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο ΟΑΥ είναι νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου και διοικείται από ενδεκαμελές Διοικητικό Συμβούλιο, το οποίο απαρτίζεται από εκπροσώπους της (ι) κυβέρνησης, των (ιι) εργοδοτών και των (ιιι) εργαζομένων, δηλαδή, αυτών που θα συνεισφέρουν στη χρηματοδότηση του ΓεΣΥ τους εισφορείς με μια όμως πολύ σημαντική προσθήκη: Στο τροποποιητικό νομοσχέδιο που στάλθηκε πρόσφατα στη Νομική Υπηρεσία και κατατέθηκε μόλις πριν από λίγες μέρες στη Βουλή (3/11/2016), προστίθεται και η συμμετοχή των ασθενών στο Διοικητικό Συμβούλιο με έναν εκπρόσωπο.

Δικαιούχοι του ΓεΣΥ είναι ΟΛΟΙ ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ που έχουν τη συνήθη διαμονή τους στις ελεγχόμενες από την κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας περιοχές και εμπίπτουν σε μια από τις πιο κάτω κατηγορίες: (α) Κύπριοι πολίτες (β) Ευρωπαίοι πολίτες που διαμένουν και εργάζονται ή έχουν αποκτήσει δικαίωμα μόνιμης διαμονής. (γ) Πολίτες τρίτης χώρας οι οποίοι πληρούν τις πρόνοιες της εθνικής νομοθεσίας. (δ) Τα εξαρτώμενα των πιο πάνω.

Το ΓεΣΥ θα χρηματοδοτείται κυρίως από: (ι) Εισφορές – για αποφυγή οποιασδήποτε ταλαιπωρίας του κοινού και με στόχο το χαμηλό διοικητικό κόστος, αξιοποιούνται μέσα από την προτεινόμενη νομοθεσία υφιστάμενες υποδομές που λειτουργούν στη Δημοκρατία για τη συλλογή αυτών των εισφορών. Συγκεκριμένα, αξιοποιείται ο μηχανισμός των Υπηρεσιών Κοινωνικών Ασφαλίσεων, του Τμήματος Φορολογίας και του Γενικού Λογιστηρίου. Ανάλογα με το είδος του εισοδήματος του φυσικού προσώπου οι εισφορές συλλέγονται από τις πιο πάνω υπηρεσίες/ τμήματα. π.χ. οι εισφορές από μισθούς, παρακρατούνται από τους εργοδότες και καταβάλλονται σε μηνιαία βάση στις Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων όπως ομοίως εφαρμόζεται σήμερα και για τη συλλογή της εισφοράς για σκοπούς ΥΚΑ. Ακολούθως, οι Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων καταθέτουν τις εισφορές στο Ταμείο του ΓεΣΥ. (ιι) Συμπληρωμές – οι δικαιούχοι θα καταβάλλουν ένα μικρό σε ύψος ποσό συμπληρωμής κατά τη λήψη της υπηρεσίας. Οι συμπληρωμές αποτελούν μέτρο το οποίο ήδη εφαρμόζεται αλλά και σε όλα τα εθνικά συστήματα υγείας και στόχο έχει να προωθήσει την υπεύθυνη χρήση των παρεχόμενων υπηρεσιών φροντίδας υγείας, να ελέγξει την κατάχρηση και να συγκρατήσει το κόστος των υπηρεσιών φροντίδας υγείας χωρίς ωστόσο να επηρεάζει την απρόσκοπτη πρόσβαση. (ιι) Τρίτος και κύριος εισφορέας θα είναι το ίδιο το κράτος

Το δικαίωμα στις υπηρεσίες υγείας του ΓεΣΥ είναι ανεξάρτητο από την καταβολή εισφοράς. Οι δικαιούχοι του ΓεΣΥ καθορίζονται με βάση τα κριτήρια που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Οι υπηρεσίες θα παρέχονται στη βάση των αναγκών και όχι στη βάση της οικονομικής δυνατότητας του πολίτη. Επομένως, ακόμη και οι πολίτες χωρίς εισοδήματα (άνεργοι, παιδιά, φοιτητές, στρατιώτες κ.ά.) θα έχουν ισότιμη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας.

Ένας από τους βασικούς στόχους του ΓεΣΥ είναι να καλύψει τις ανάγκες των χρόνιων ασθενών αλλά και εκείνων που πάσχουν από σοβαρές και σπάνιες παθήσεις. Η κάλυψη περιλαμβάνει όλο το φάσμα των υπηρεσιών του ΓεΣΥ.

Τα σπάνια περιστατικά που δεν μπορεί να αντιμετωπιστούν σε κλινικά εύλογο χρονικό διάστημα θα αξιολογούνται από εξειδικευμένη Επιτροπή και ανάλογα με το πόρισμά της θα αποστέλλονται σε συγκεκριμένα κέντρα του εξωτερικού. Τα έξοδα θα καλύπτονται από το ΓεΣΥ. Το ΓεΣΥ παρέχει ολοκληρωμένη φροντίδα υγείας στους δικαιούχους. Καλύπτονται όλες οι υπηρεσίες από ιατρούς σε εξωνοσοκομειακό περιβάλλον, τα φάρμακα, οι κλινικές εξετάσεις, η ενδονοσοκομειακή περίθαλψη καθώς και άλλες υπηρεσίες υγείας που καθορίζονται με λεπτομέρεια στο νομοσχέδιο του ΓεΣΥ. Επιπρόσθετα, με την εφαρμογή του ΓεΣΥ όλοι οι δικαιούχοι έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν υπηρεσίες φροντίδας υγείας σε όλα τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη βάση του Κανονισμού 883/2004 για το συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης και της οδηγίας 2011/24/ΕΕ για τα δικαιώματα των ασθενών.